เทศบาลเทศบาลตำบลหงส์หิ

	โบราณสถาน
พระธาตุคีรีศรีเวียงลอ พระธาตุหนองห้า เป็นโบราณสถานอยู่นอกเวียงลอ เดิมอยู่ในวัดพระธาตุหนองห้า ซึ่งเป็นวัดขนาดใหญ่ ตั้งอยู่ห่างจากเวียงลอ ทางประตู ด้านทิศตะวันตก ประมาณ 350 เมตร เป็นเจดีย์ทรงล้านนา องค์ระฆังแปดเหลี่ยม คาดว่ามีอายุในสมัยล้านนา ราวพุทธศตวรรษที่ 20-21 อายุประมาณ 900 ปี ปัจจุบันบันเรียกว่า พระธาตุคีรีศรีเวียงลอ



น้ำตกห้วยตาด เป็นน้ำห้วยที่ไหลลงมาจากภูเขาตามแนวซอกหิน พอเข้าสู่ฤดูฝนหรือฤดูน้ำหลากกระแสน้ำจะแรงไหลลงมาสวยงามมาก อยู่ในพื้นที่บ้านสักลอใหม่ หมู่ ที่8 ต.หงส์หิน อ.จุน จ.พะเยา



	โบราณสถานเวียงลอ (เขตตำบลหงส์หิน)
พระธาตุหงส์หิน เจ้าหงส์หินโพธิ์สัตย์เจ้าผู้สืบสายเจ้ามาจากพาราณสี ในครั้งกระนั้น ซึ่งต่อมาเรียกว่าเวียงลอ ในยุค เดียวกันกับที่เชียงแสนเป็นราชธานี เพราะสังเกตเห็นได้จากศิลปะการสร้างพระธาตุเจดีย์ และ พระพุทธรูปโยคทั่วไปเป็นแบบเชียงแสน ในสมัยพระเจ้าหงส์หินเป็นเจ้าผู้ครองนคร เวียงลอนั้น พระองค์ทรงเป็นเจ้าผู้ทรงธรรมถึงกับได้รับพระสมญานามว่า เป็น "พระโพธิ์สัตย์" และเป็นพระโพธิ์ สัตว์พระองค์เดียวแห่งสุวรรณภูมิ



ตามคำบอกเล่าจากผู้เฒ่า ผู้แก่ ว่าหินที่มีลักษณะคล้ายหงส์ ที่ตั้งอยู่บนดอยเรือนั้น มีความเก่าแก่มาหลายร้อยปี ผู้เฒ่าได้เล่าให้ผู้เขียนฟังว่า รูปหงส์หินนี้เดิมทีมีรูปงดงาม มีหัว มีหางมีปีก เหมือนหงส์มาก
ในปี พ.ศ.2450 พระครูมหาหน่อแก้ว กับท่านพระครูบาอภิชัย ได้สร้างพระเจดีย์ขึ้นที่บนดอยแห่งนี้โดยสร้างครอบรูปหงส์หินเพื่อจะให้พระธาตุศักดิ์สิทธิ์แต่ก็ไม่สามารถทำให้เจดีย์ที่สร้างสวยงามได้ จึงทุบ เอาปีก หัว หางของหงส์หินออก แล้วสร้างเจดีย์ครอบเอาไว้ต่อมาบ้านเมืองเกิดฝนไม่ตกตามฤดูกาลบ้านเมืองแห้งแล้ง และเกิดฝนผ้าคะนองมีฟ้าผ่าลงที่เจดีย์ ทำให้พระเจดีย์แตกพังทลายหมด เหลือแต่รูปหิน ธรรมดา ไม่มีปีก หัว หางเหมือนเดิมไว้ให้เราเห็นมาจนทุกวันนี้ นับตั้งแต่นั้นมาบ้านเมืองก็อยู่เย็นเป็นสุขตลอดมา
ต่อมาในปี พ.ศ.2532 ได้มีพระอนันพุทธรรมโม วัดพระธาตุแสงแก้วมงคล อำเภอดอกคำใต้ จังหวัดพะเยา ได้มาสร้างอนุสาวรีย์ เจ้าพ่อหงส์หินโพธิสัตว์ ไว้ทางทิศตะวันออกและสร้างรูปเจ้าหงส์หินและแม่เฒ่าขี่หลังหงส์หิน อยู่ใกล้กับหินรูปหงส์เดิม เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังไว้เป็นที่เคารพสักการะในโบราณสถานและโบราณวัตถุ สืบต่อไปชั่วกาลนาน